cihannümâ (kâtip çelebi) ne demek?

sağ|küçükresim|Cihannümada Japon Adaları Katip Çelebi'nin 1648 yılında yazmaya başladığı nesir türünde eser. Türk coğrafya tarihi için klasik devirden, modern devire geçişi başlatmıştır.¹

Yazımı

Katip Çelebi katıldığı Girit seferinde kitabı yazmaya karar vermiştir. Coğrafya kitapları ve haritalar ile uğraşmaya başlamış, seferden sonra yazım işine başlamıştır².

Cihannüma'nın yazımı 1648'de başlanmış, kısa bir aranın ardından 1654'te Katip Çelebi tarafından yeniden yazılmaya başlanmıştır. Kitabın yazımı 1657'de Katip Celebi'nin ölümüne kadar devam etmiştir. 1732'de Osmanlı Matbaacılığı'nın öncüsü kabul edilen İbrahim Müteferrika tarafından eklemeler yapılarak basılmıştır.³

698 sayfa olarak basılan eserin 325 sayfası, İbrahim Müteferrika'nın eklemelerinden oluşmuştur. 2008 yılında Boyut Yayıncılık tarafından yeni düzenlemeler yapılarak yeniden basılmıştır.⁴

Eseri tam olarak bitirmeye yazarın ömrü yetmemiştir. Yazıldığı devirde batıdan yapılan tercümeler ve yararlanılan kaynakları ile dikkat çekse de asıl ününü İbrahim Müteferrika'nın basımından sonra kazanmıştır. Müteferrika'nın bastığı 11. kitaptır.

Konuları

Kitabın ilk kısmı önsöz ile başlar, yerküre, okyanuslar, kutuplar ve kıtalar ile ilgili genel bilgiler verilir. İkinci bölümde; batıdan başlayarak doğuya doğru: Endülüs, Bosna, Macaristan ve Rumeli topraklara dair bilgiler verilir. Yazar Venedik, Anadolu, Fransa, Vatikan, Britanya ile ilgili yeterli bilgilere ulaşamadığı için kitabına alamamıştır.⁵⁶